Công bố bảo vật Quốc gia Đàn đá cách đây hơn 3.000 năm ở Bình Phước
 |
| Các đại biểu tham quan Đàn đá |
Đàn đá được phát hiện vào 10-1996. Khi canh tác vườn nhà, ông Bùi Hữu Triều (ngụ ấp 8, xã Lộc Hòa, huyện Lộc Ninh) đã phát hiện 12 thanh đàn đã nằm xếp gần nhau theo kích thước từ lớn đến nhỏ.
Vài ngày sau, ông tiếp tục phát hiện 14 thanh đá cách nơi phát hiện 12 thanh đá khoảng 1 mét. Ông Triều đã báo cáo cho cơ quan chức năng để có phương án xử lý.
Phát hiện này nâng số lượng bộ đàn đá ở Bình Phước tăng lên đáng kể. Nhiều nơi có địa điểm phát hiện đàn đá như xã Tân Lợi (huyện Hớn Quản), xã Lộc Khánh, Lộc Điền (huyện Lộc Ninh), Thọ Sơn (huyện Bù Đăng)...
 |
| Nghệ nhân trình bày một bản nhạc bằng dụng cụ Đàn đá tại lễ công bố |
Sau khi tiếp nhận thông tin, các cơ quan chức năng của xã Lộc Hòa, huyện Lộc Ninh và Bảo tàng Sông Bé (cũ, nay là Bảo tàng tỉnh Bình Phước) đã phối hợp với các cơ quan khoa học tiến hành nghiên cứu hiện vật mới được phát hiện.
Bước đầu, Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ, trường Đại học Khoa học xã hội Nhân văn TP Hồ Chí Minh xác định đây là Đàn đá - một loại nhạc cụ cổ xưa của người tiền sử.
Tiếp đó, Bảo tàng Sông Bé đã phối hợp với Khoa sử Đại học Khoa học xã hội Nhân văn TP Hồ Chí Minh và Trung tâm nghiên cứu Khảo cổ Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ tiến hành các hoạt động nghiên cứu khoa học về Đàn đá Lộc Hòa. Qua đó, đã từng bước xác định rõ hơn giá trị của bộ đàn đá này.
Năm 2017, thực hiện chỉ đạo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc lựa chọn hiện vật xây dựng hồ sơ xin công nhận Bảo vật quốc gia, Bảo tàng tỉnh đã xây dựng hồ sơ cho Đàn đá Lộc Hòa. Các thủ tục xây dựng hồ sơ được tiến hành đúng trình tự, đạt yêu cầu, hồ sơ đã trình ra Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch.
Tài liệu hồ sơ về hiện vật được Hội đồng thẩm định di sản Quốc gia đánh giá cao về giá trị. Đồng thời, Hội đồng thẩm đị bảo vật Quốc gia đã tiến hành nghiên cứu làm rõ tính xác thực của bộ Đàn đá. Đến ngày 25-12-2017, đàn đá đã được Nhà nước công nhận là bảo vật quốc gia.
Bảo vật Quốc gia Đàn đá Lộc Hòa có kỹ thuật chế tác tinh xảo, có niên đại cổ xưa trên 3.000 năm. Đây là minh chứng tiêu biểu cho sự hiện diện của người cổ xưa trên mảnh đất Bình Phước, chứng minh bề dây truyền thống của những cư dân đã sinh sống lâu đời trên mảnh đất này.
Trong quá trình khai quật các di chỉ đắp đất hình tròn, khảo cổ học cũng liên tục phát hiện nhiều mảnh vỡ của đàn đá cùng chất liệu tương tự như hai bộ đàn đá Lộc Hòa. Di tích Lộc Hòa (nơi phát hiện đàn đá) đã được khai quật những năm 1997 - 1998 có sự nghiên cứu tổng hợp về địa hình địa lý.
Đặc biệt, các nhà khoa học đã nghiên cứu các tầng văn hóa khảo cổ và các di vật để nhận biết về môi trường văn hóa xung quanh địa điểm tìm thấy bộ Đàn đá Lộc Hòa.
Về chất liệu, đàn đá ở Bình Phước được chế tác từ loại đá mắc ma. Loại đá này chịu sự tác động phong hóa ở các mức độ khác nhau, thường có các màu sắc xanh đen, xám xanh, xám tro…
Nhìn chung, những loại đá này có độ cứng trung bình nên dễ ghè đẽo và tu chỉnh. Về kỹ thuật chế tác, hầu hết được ghè đẽo, tạo dáng và tu chỉnh bằng phương pháp thủ công trực tiếp.
Về tính chất âm thanh, loại nhạc cụ này có âm sắc gọn, độ cao rõ rệt, ngân dài, đạt được yêu cầu của một nhạc khí. Bộ đàn đá ở Lộc Hòa có chung bình đồ với hàng ngàn di vật thời tiền sử ở Bình Phước.
Nhờ phát hiện khảo cổ học này, lịch sử văn hóa vật chất, tinh thần thời tiền sử, sơ sử của cộng đồng cư dân Bình Phước nói riêng và cả nước nói chung đã có thêm một bằng chứng sinh động, độc đáo.
