Di dời hàng chục ngàn hộ dân sống trên và ven kênh rạch tại quận 8, TP HCM

Chưa kể 26 khu nhà lụp xụp với gần 16 ngàn căn nhà, chủ yếu là nhà cấp 3, cấp 4 có kết cấu tạm bợ, chắp vá cần chỉnh trang từ nay đến năm 2015. Quận 8 còn có số lượng nhà lụp xụp trên và ven kênh rạch khổng lồ cần di dời, chiếm khoảng 1/2 của thành phố với 10.615 căn. Trong đó có 2.211 căn được… đóng cọc xây dựng kênh rạch, và chỉ riêng Rạch ụ cây, đã có đến 1.112 căn nằm hoàn toàn trên dòng chảy của con rạch này.

Trước khối lượng nhà cần giải quyết rất lớn như vậy, hiện quận 8 đang loay hoay tìm giải pháp khả thi. Mà nếu không có sự hỗ trợ đặc biệt từ phía thành phố bằng một cơ chế riêng cho trương trình trọng điểm này, sẽ rất khó thành công

Hàng chục ngàn hộ dân đang phải sống trong môi trường ô nhiễm nặng

Cho đến thời điểm này, môi trường nước, không khí tại tất cả những kênh, rạch trên địa bàn quận 8, theo kết quả kiểm tra của cơ quan chức năng, đều đã bị ô nhiễm trầm trọng. Quan sát bằng mắt thường, nước tại các kênh rạch chỉ độc một màu đen ngòm.

Khi thủy triều lên còn đỡ, lúc nước cạn, trời nắng nóng, mùi hôi thối, tanh lợm bốc lên nồng nặc cùng rác nổi lềnh bềnh đến khiếp đảm. Vậy nhưng, dường như phải chịu đựng quá lâu nên đã thành quen, hàng trăm ngàn người dân quận 8 đang định cư tại những khu nhà ổ chuột trên và ven kênh rạch này vẫn hàng ngày sống chung cùng ô nhiễm, cùng mùi xú uế.

Dư âm của sự phát triển cực thịnh thương mại bằng đường thủy trên sông rạch ở quận 8 trước đây, nay trên địa bàn vẫn còn đến 135 kho, bãi với diện tích khoảng 20ha. Mà hầu hết trong số kho bãi sử dụng chứa hàng hóa trung chuyển bằng đường thủy nội địa này, đang được các doanh nghiệp Nhà nước quản lý.

Hiện chính quyền quận 8 đang tiến hành khảo sát thực trạng để đưa ra phương án kêu gọi các đơn vị chủ quản hợp tác với quận xây dựng quỹ nhà tái định cư cho người dân đang sống tại những khu nhà lụp xụp trên và ven kênh rạch hoặc báo cáo thành phố lập phương án thu hồi.

Cũng chính từ đặc điểm sống nói trên, việc người dân đóng cọc làm nhà sát bờ kênh rạch, vươn  ra hẳn lòng kênh để tàu thuyền có thể cặp mạn, hàng ngàn căn nhà đã được hình thành từ lý do này đã nhiều năm.

Sông rạch thì có một thời gian dài trước đây hầu như không được quản lý, nhân khẩu tăng, không có đất, việc cơi nới diện tích chỉ còn cách tiếp tục lấn sông, và đến nay nhiều căn nhà từ cọc gỗ, ván gỗ mái tôn đã được thay thế bằng cọc bê tông, vách tường xây, lầu đúc… một cách kiên cố nằm hẳn trên mặt kênh rạch gây cản trở dòng chảy, tạo thêm bộ mặt nhếch nhác đối với sông rạch và trên hết, những người dân nơi đây đang phải đối mặt với nguy cơ… chết vì những căn bệnh có nguyên nhân từ môi trường ô nhiễm nặng.

Loay hoay tìm vốn đầu tư

Chỉnh trang bộ mặt đô thị, di dời những khu nhà lụp xụp ven sông rạch là chương trình trọng điểm của thành phố đã được thực hiện từ nhiều năm nay. Theo quy hoạch, những hộ dân sống tại các khu nhà lụp xụp trên và ven kênh rạch ở quận 8 sẽ được di dời.

Đất dọc 2 bên bờ các kênh, rạch này sẽ được giải tỏa để làm công viên; xây bờ kè và nạo vét lòng kênh để tiêu thoát nước, khắc phục ô nhiễm… trước nguồn kinh phí khổng lồ cần có để giải tỏa đền bù và tạo quỹ nhà tái định cư, lên đến gần 7.900 tỷ đồng, quận 8 hiện vẫn đang loay hoay với các phương án thu hút vốn.

Theo kế hoạch đã được thành phố chấp thuận, trong giai đoạn từ nay đến năm 2010, quận 8 dự kiến sẽ giải tỏa di dời 2.611 căn, gồm toàn bộ số lượng nhà trên kênh rạch và 400 căn khu vực bờ đông Rạch xóm củi.

Quỹ nhà tái định cư gồm: dự án chung cư xóm củi với tổng số 221 hộ, vốn đầu tư khoảng 183,5 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Nhà nước chiếm 1/2 giá trị quyền sử dụng đất. Chủ đầu tư phải trả 106 căn phục vụ tái định cư, còn lại được bán kinh doanh thu hồi vốn và tái đầu tư; 1.006 hộ tại Rạch ụ cây được tái định cư tại chỗ theo dự án chỉnh trang con rạch này, tổng vốn đầu tư để xây dựng 4.600 căn hộ chung cư  tại đây lên tới 4.129 tỷ đồng.

Quận 8 góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất và nhận lại 40% quỹ nhà, số còn lại chủ đầu tư được phép kinh doanh; với 1.099 căn trên dọc bờ Bắc Kênh đôi và các tuyến kênh khác, hiện đã có các doanh nghiệp đăng ký bán nhà phục vụ tái định cư, nhưng với số vốn mua theo giá thị trường khoảng 659 tỷ đồng hiện chưa có nguồn; tại khu vực bờ đông Rạch xóm củi, quận 8 kêu gọi xây dựng các khu tái định cư xen cài với công viên cây xanh, tạo quỹ nhà 2.367 căn hộ với số vốn đầu tư bồi thường giải tỏa, làm đường và xây dựng chung cư.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thành Chung, Phó chủ tịch UBND quận cho biết: "Với số vốn đầu tư khá lớn như vậy, doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ không đủ sức đảm đương nếu thành phố, ngân hàng không hỗ trợ.

Bên cạnh đó, số lượng nhà bị giải tỏa nhiều như vậy, khi không có sự tham gia của chính quyền, chỉ phó mặc cho một mình doanh nghiệp sẽ không thể dứt điểm. Mặt khác, nhiều vị trí xây dựng chung cư tái định cư không đắc địa nên để thu hút các doanh nghiệp tham gia, thành phố cần có cơ chế hỗ trợ thoáng hơn trong việc giao đất.

Cụ thể, đất ven kênh rạch sau khi giải tỏa không nhất thiết phải ưu tiên hoàn toàn cho việc xây dựng công viên mà cần có sự phân chia theo tỷ lệ hợp lý giữa đất công viên, đất xây dựng chung cư, trường học…".

Tái định cư ngần ấy hộ chỉ trong khoảng thời gian hơn 7 năm đã khó, thực hiện tái định cư cho hơn 2 ngàn hộ từ nay đến năm 2010, chuyển đổi nghề nghiệp và bảo đảm cuộc sống cho người dân sau tái định cư lại càng khó hơn.

Hiện quận 8 đang thực hiện một đề tài khoa học nghiên cứu, đánh giá những tác động ảnh hưởng đến người dân, làm sao để "cuộc sống, công việc của người dân sau khi tái định cư ở nơi ở mới phải tốt hơn trước đó, có như vậy, dự án mới được coi là thành công", ông Chung cho biết