‘Bảo tàng chiến tranh’ Vực Quành kêu cứu
Khu du lịch văn hóa- sinh thái- lịch sử Vực Quành ở xã Nghĩa Ninh, TP Đồng Hới, Quảng Bình (DLSTLS) ra đời năm 2004 được xem như một “Bảo tàng chiến tranh” ngoài trời. Kể từ ngày ra đời đến nay, Khu DLSTLS này đã đón hàng vạn khách tham quan trong và ngoài nước. Những nếp nhà, lớp học thời chiến, tái hiện trí thông minh, gan dạ của nhân dân ta trước sức mạnh hủy diệt của bom đạn kẻ thù… đều được tái hiện ở Khu DLSTLS Vực Quành.
Điều đáng nói, hiện nay Khu DLSTLS này đang trở thành phế tích. Khi cả nước đang hướng đến ngày 30-4 lịch sử, thiết nghĩ “Bảo tàng chiến tranh” ở Vực Quành cần sớm được sở, ban, ngành tỉnh Quảng Bình “cứu” để phục vụ khách tham quan.
Bán nhà làm “Bảo tàng chiến tranh”
Đó là ông Nguyễn Xuân Liên, một người con Hà Nội. Năm 2003, ông Liên quyết định bán căn nhà của mình tại Hà Nội lặn lội vào Quảng Bình để thực hiện ước mơ ấp ủ “làm một bảo tàng chiến tranh ngoài trời”.
Bảo tàng ngoài trời này tái hiện những năm tháng đau thương nhưng quật cường của dân tộc. Năm 1961 khi vừa qua tuổi 20, Nguyễn Xuân Liên cũng như bao chàng trai cô gái miền Bắc xách ba lô vào Quảng Bình (hậu phương trực tiếp của chiến trường miền Nam) để thực hiện hoài bão tuổi trẻ “Cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến đánh quân thù”.
 |
| “Bảo tàng chiến tranh” ngoài trời ở Vực Quành hiện đã trở thành phế tích. |
Gần 10 năm làm cán bộ y tế ở vùng đất lửa Quảng Bình, Nguyễn Xuân Liên đã thấm cái tình, cái nghĩa của bà con nơi đây. Để rồi ông quyết tâm làm một khu du lịch sinh thái, lịch sử, một bảo tàng ngoài trời ở Quảng Bình phục vụ du khách tham quan, và để các em học sinh có những bài học lịch sử sinh động. Ngày đặt chân quay lại Quảng Bình, hàng tháng trời Nguyễn Xuân Liên không ngủ bởi lo cho việc làm “Bảo tàng ngoài trời”.
Sau khi tìm được địa điểm ưng ý ở Vực Quành, ông thương thuyết với người dân địa phương để mua lại đất, từng bước xây dựng một khu DLSTLS. Gần 4 năm ông Liên cần mẫn, cặm cụi với công việc để rồi ông làm nên một ngôi làng đặc thù của Quảng Bình trong những năm 60 được tái hiện. Sau khi làm xong ngôi làng, ông làm giao thông hào, hầm chữ A, những lớp học trong lòng đất. Ông cất công đi nhiều vùng quê để thu mua lại những vỏ bom, thùng đạn, phuy xăng, những bao tải hai lớp, những “cây nhiệt đới” (thiết bị điện tử thu phát sóng mà quân Mỹ thả xuống các tuyến giao thông và căn cứ của ta để thu thông tin), cối xay, giã gạo, nôi mây…
Tất cả đã được ông sưu tầm, phục dựng như bản sao chi tiết một ngôi làng Quảng Bình những năm chiến tranh chống Mỹ với chằng chịt giao thông hào, hầm chữ A, hầm trú bom, lớp học, trạm y tế dưới lòng đất, ụ súng, đường hành quân của người và xe, cầu phà qua suối. Tất cả những người đến thăm nơi đây đều ngỡ ngàng, thán phục và không ít người rơi lệ vì quá khứ vọng về.
Ngày 26/9/2007, Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu khi đến thăm Vực Quành đã hết sức xúc động, ông viết: “Đến thăm khu di tích tái hiện lại những năm tháng chiến đấu gian khổ, khó khăn của quân và dân ta, tuy mới là bước đầu chưa thể hiện hết được, nhưng nó cũng gợi lại cho các thế hệ hiểu được thế nào là chiến tranh và sự gian khổ của quân và dân ta trong đó có nhân dân Quảng Bình. Cần sưu tầm và bổ sung tái hiện nhiều hiện vật hơn nữa để bổ sung vào khu di tích này cho phong phú hơn để giáo dục truyền thống cho các thế hệ”.
Trong cuốn cẩm nang du lịch mang tên Vietnam của tổ chức Lonely plonet, do Nick Ran xuất bản 2009 cũng đã viết về Vực Quành: “Bảo tàng này vừa có phần du lịch lịch sử, phần ký ức chiến tranh, nhằm lưu giữ những kinh nghiệm sống và chiến đấu dưới bom đạn của Quảng Bình. Tại đây, trên diện tích 3ha ông Liên đã xây dựng một ngôi làng có những mái nhà tranh trải dài dọc theo những con đường hào thô sơ. Mỗi căn nhà tranh tái hiện một khía cạnh của đời sống làng quê như nhà ở, trường học, nhà giữ trẻ, bệnh viện. Nếu họ không làm gì để ghi lại câu chuyện của họ bằng cách nào đó, những kinh nghiệm chiến tranh của mảnh đất này sẽ biến mất vào những cánh rừng bạt ngàn của Trường Sơn huyền thoại”.
Dang dở một dự định táo bạo
Chúng tôi đến Khu DLSTLS Vực Quành nơi còn được gọi là “Bảo tàng chiến tranh” với nỗi buồn cứ xâm lấn dần theo bước đi, bởi nơi đây đang thực sự trở thành phế tích. Cổng vào Khu DLSTLS cây dại mọc um tùm che luôn cả tấm biển tên của Khu DLSTLS. Bước vào trong là cảnh hoang tàn, vắng lặng của “Bảo tàng chiến tranh” ngoài trời.
Gần 2 năm nay do thiếu vốn, do tuổi già nên ông Nguyễn Xuân Liên đã bỏ “Bảo tàng chiến tranh” này về Hà Nội. Không người trông coi, không người tu sửa, chăm chút nên giờ nơi đây chỉ còn là hoang phế. Chiếc cầu phao bắc qua sông, hầm hào, nhà cửa, bàn ghế, kho tàng của bảo tàng đều bị hư hại, mối mọt ăn hết.
Trong những căn nhà tranh mô phỏng các lớp học, nhà giữ trẻ, nhà cứu thương... trong chiến tranh cũng như các dụng cụ như nôi trẻ em, bàn ghế học trò, phản gỗ cứu thương đều đã rách nát, hư hỏng. Được biết, sở dĩ “Bảo tàng chiến tranh” ngoài trời ở Quảng Bình rơi vào hoang phế là do chủ nhân của nó (ông Nguyễn Xuân Liên) không còn kinh phí để duy trì hoạt động, trong khi đó tỉnh Quảng Bình cũng chưa có chính sách giúp đỡ thỏa đáng để “Bảo tàng chiến tranh” này còn có thể hoạt động.
Trao đổi với phóng viên Báo CAND, hầu hết lãnh đạo các doanh nghiệp làm du lịch trên địa bàn đều cho rằng: Khu DLSTLS ở Vực Quành đang được xem như mô hình làm du lịch về lịch sử độc nhất vô nhị ở miền Trung.
Song cách làm của ông Liên cũng chỉ là tự phát, không tính toán đến nguồn thu để lấy du lịch nuôi du lịch, vì vậy để “Bảo tàng chiến tranh” này có thể hoạt động trở lại, hoạt động tốt, cần có sự chung tay, góp sức liên kết với các hãng du lịch lớn. Hoặc, tỉnh Quảng Bình cần làm việc với ông Liên, đền bù thỏa đáng cho ông, sau đó thu lại và tỉnh quản lý, xây dựng, hoạt động.
